1. Chuyển dạ là gì?
Chuyển dạ là quá trình em bé rời khỏi tử cung của mẹ để ra ngoài. Bạn chính thức bước vào giai đoạn chuyển dạ khi những cơn gò xuất hiện với cường độ và tần suất tăng dần. Những cơn gò này giúp đẩy em bé ra khỏi tử cung. Khi bắt đầu chuyển dạ, cổ tử cung sẽ giãn ra, tạo điều kiện cho em bé chào đời qua ngả âm đạo của mẹ.
2. Các giai đoạn của chuyển dạ
Chuyển dạ là sự phối hợp giữa các chu kỳ cơn gò tử cung và sự xóa mở cổ tử cung, kết quả là thai và nhau được sổ ra ngoài.Thời gian của chuyển dạ sinh thay đổi tùy theo từng người và nó cũng phụ thuộc vào nhiều yếu tố như lực co bóp của cơn gò, ống sinh dục, tiểu khung chậu của mẹ hay ngôi thai, kích thước đầu thai.
Ở sản phụ sinh con so, thời gian chuyển dạ thường kéo dài hơn sản phụ sinh con rạ do cổ tử cung mở chậm hơn và tầng sinh môn còn rắn chắc. Thời gian sinh con so trung bình là 16 đến 24 giờ trong khi con rạ chỉ 8 đến 16 giờ.
Một cuộc chuyển dạ gồm đủ 3 giai đoạn như sau:
2.1. Giai đoạn 1: Bắt đầu chuyển dạ – Xóa mở cổ tử cung
Giai đoạn này được tính từ lúc xuất hiện cơn gò đầu tiên đến khi cổ tử cung mở trọn. Giai đoạn đầu tiên của quá trình này là dài nhất và bao gồm ba giai đoạn nhỏ:
2.1.1. Chuyển dạ giai đoạn tiềm thời
Ở giai đoạn này, mẹ cần cố gắng bình tĩnh, có thể không cần phải vội vàng đến bệnh viện nếu mẹ bầu đã nắm và hiểu rõ các thông tin hữu ích về chuyển dạ. Cố gắng uống nhiều nước và ăn nhẹ. Nếu quá trình chuyển dạ mới bắt đầu và diễn ra vào ban đêm, hãy cố gắng tranh thủ ngủ vì khi cơn gò tử cung còn thưa, nhẹ, đau ít. Trong trường hợp không thể đi vào giấc ngủ, mẹ bầu có thể tắm gội sạch sẽ và làm một số việc nhẹ nhàng như dọn dẹp tủ quần áo, đóng gói hành lý cho chuyến vượt cạn quan trọng.
Một số dấu hiệu của giai đoạn này
- Kéo dài từ 6 -12 giờ
- Cổ tử cung xóa và mở ra 3 – 4cm
- Các cơn gò kéo dài khoảng 30 – 45 giây, mỗi cơn gò cách nhau 5 – 30 phút
- Cơn gò thường nhẹ, có tần suất thưa, sau mạnh dần và thường xuyên hơn
- Các cơn gò gây nên cảm giác đau vùng lưng dưới, đau bụng (giống như đau bụng kinh) và gây áp lực ở vùng xương chậu
- Âm đạo tiết dịch nhầy có thể kèm theo máu
- Túi ối có thể bị vỡ.
Khi các cơn gò bắt đầu tăng dần và cảm thấy đau nhiều hơn, mẹ bầu nên nhập viện để bác sĩ khám, đánh giá cuộc chuyển dạ, sức khỏe mẹ và bé để có hướng xử trí phù hợp.
2.1.2. Chuyển dạ giai đoạn tích cực
Ở giai đoạn này, các cơn gò sẽ mạnh hơn, kéo dài và tần suất dày hơn. Để giảm cảm giác khó chịu, mẹ có thể đi lại nhẹ nhàng, tắm nước ấm hoặc thử một vài bài tập thư giãn giữa các cơn gò. Mẹ cần tiếp tục uống nhiều nước và đi tiểu thường xuyên.
Đặc điểm của cơn chuyển dạ tích cực:
- Kéo dài từ 3 – 5 giờ. Nếu đây là lần sinh đầu tiên của bạn hoặc bạn được gây tê ngoài màng cứng, quá trình này có thể kéo dài hơn
- Cổ tử cung giãn ra từ 4 – 8cm
- Các cơn gò kéo dài khoảng 45 – 60 giây với 3 – 5 phút nghỉ giữa các cơn.
2.1.3. Giai đoạn chuyển tiếp
Đây là giai đoạn chuyển dạ ngắn nhất nhưng khó khăn nhất cho mẹ bầu với những cơn gò mạnh và rất gần nhau. Lúc này, bạn cần đến sự hỗ trợ từ những người xung quanh như mẹ, chồng, người thân, hộ lý… Đừng ngại nhờ họ làm điều gì đó cho bạn (chẳng hạn như massage, chườm ấm…) để giúp giai đoạn này qua đi một cách nhẹ nhàng.
Đặc điểm của giai đoạn chuyển tiếp:
- Kéo dài khoảng 30 phút – 2 giờ
- Cổ tử cung giãn ra hoàn toàn từ 8 – 10cm
- Các cơn gò kéo dài khoảng 60 – 90 giây với thời gian nghỉ 30 giây – 2 phút giữa các cơn
- Cơn gò kéo dài, mạnh mẽ, dữ dội và có thể chồng chéo lên nhau
- Thai phụ có thể bị nóng bừng, ớn lạnh, buồn nôn, nôn mửa hoặc đầy hơi.
2.2. Giai đoạn 2: Giai đoạn sổ thai
Giai đoạn này được tính từ lúc cổ tử cung mở trọn đến khi thai nhi được sổ hoàn toàn ra ngoài. Đây là kết quả của áp suất trong buồng tử cung tăng lên trong mỗi cơn gò cùng với động tác rặn sinh có hiệu quả của sản phụ. Đối với những mẹ mang thai lần đầu đẻ thường, thời gian rặn đẻ là 1 tiếng đồng hồ còn đối với trường hợp mang thai lần thứ 2 sẽ diễn ra nhanh chóng hơn.
Ở giai đoạn này vẫn diễn ra các cơn đau co thắt nhưng mức độ đã giảm hơn so với ở giai đoạn 1. Giai đoạn 2 của ca sinh nở bắt đầu khi cổ tử cung đã mở ra hoàn toàn và kết thúc bằng sự kiện mà bà bầu mong đợi từ lâu: Em bé chào đời.
2.3. Giai đoạn 3: Giai đoạn sổ nhau
Giai đoạn này được tính từ lúc thai nhi được sổ đến khi phần phụ cũng được sổ hoàn toàn ra ngoài. Trong giai đoạn này, gồm có phần tróc nhau và phần tống xuất nhau.
Khi thai nhi đã được sổ ra ngoài, tử cung ngay lập tức sẽ co nhỏ lại, làm nhau chùn lại và bắt đầu bong tróc ra. Sau đó, dưới tác dụng của cơn gò tử cung, bánh nhau cũng sẽ được tống xuống âm đạo và sổ ra ngoài. Nhau thai thường được sổ trong vòng 5 – 30 phút, nhưng đôi khi kéo dài tới 1 giờ. Mẹ sẽ tiếp tục có những cơn gò nhẹ. Mẹ có thể được chỉ định dùng thuốc trước hoặc sau khi sổ nhau thai nhằm kích thích các cơn gò tử cung và giảm thiểu chảy máu.
Quá trình sổ nhau thai rất quan trọng. Nhau cần được lấy hết khỏi tử cung để ngăn ngừa chảy máu và nhiễm trùng. Sau khi mẹ sổ hết nhau thai, tử cung vẫn tiếp tục co bóp, thu hồi để sớm trở lại kích thước bình thường.
3. Dấu hiệu của chuyển dạ
3.1. Xuất hiện nhớt hồng
Trong suốt thời gian mang thai, ở vị trí chỗ nối cổ tử cung và âm đạo luôn có một nút nhầy vững chắc. Bên cạnh lớp cơ thành tử cung, lớp màng ối, nút nhầy này cũng là một hàng rào bảo vệ cho thai nhi, chống sự xâm nhập của vi khuẩn hay các lực tác động cơ học từ bên ngoài vào buồng ối.
Chính vì vậy, khi cổ tử cung bắt đầu mở ra, nút nhầy sẽ bị bung ra và thoát ra ngoài cửa âm đạo như một chút nhầy nhớt, có màu hồng. Đây là dấu hiệu cảnh báo thời khắc chuyển dạ chính thức chuẩn bị bắt đầu.
3.2. Xuất hiện cơn gò tử cung
Vào tháng cuối thai kỳ, sản phụ đôi khi cảm nhận được các cơn gò khắp bụng lúc di chuyển hay cử động mạnh. Cảm giác này khá mơ hồ, đa phần diễn ra ngắn, tần suất thưa thớt, không gây đau đớn gì rõ rệt và cũng không có ý nghĩa thay đổi cổ tử cung hay vị thế của thai nhi.
Chỉ khi thai bước vào tuần từ 38 đến 40, các cơn gò sẽ khởi động rõ ràng hơn với chu kỳ tăng dần về cường độ lẫn tần số. Trong cơn gò, sản phụ sẽ cảm giác đau nhiều và căng cứng nguyên cả vùng bụng. Kết hợp với cách thở và rặn sinh hiệu quả của sản phụ, đây chính là động lực cho quá trình chuyển dạ tống xuất thai nhi ra ngoài.
3.3. Vỡ ối
Dưới tác động của cơn gò tử cung, áp lực trong buồng tử cung tăng lên đỉnh điểm, đầu thai di chuyển xuống, tạo thành đầu ối. Đầu ối căng phồng và tại vị trí tiếp giáp với vòng cổ tử cung, đây là nơi màng ối mỏng nhất và rất dễ vỡ. Khi màng ối vỡ, một lượng nước ối trong buồng tử cung sẽ chảy ra ngoài. Nếu màng ối tự trượt lên nhau hay đầu thai nhi xuống thấp chèn vào, dòng nước ối sẽ bị ngăn chặn hoàn toàn hay chỉ chảy rỉ rả.
Vỡ ối cũng là tác nhân khiến cơn gò tử cung xuất hiện nhiều hơn và trở nên dồn dập hơn. Mặt khác, nếu sắp đến này dự sinh mà thai chưa có cơn gò, bác sĩ sẽ dùng thủ thuật bấm ối, chủ động làm màng ối vỡ và chảy nước ối ra, kích thích khởi phát cơn gò chuyển dạ một cách tự nhiên.
3.4. Những thay đổi qua thăm khám âm đạo
Đây là những dấu hiệu chuyển dạ thực tế và khách quan thông qua động tác thăm khám bên trong âm đạo của các bác sĩ sản khoa. Các đặc điểm cần ghi nhận là sự thay đổi ở cổ tử cung, cổ tử cung sẽ xóa và mở dần dưới tác động của cơn gò, đầu ối thai nhi được thành lập (chỉ khi màng ối còn nguyên vẹn) và có sự tiến triển của ngôi thai sau mỗi cơn co tử cung. Khi có đầy đủ các dấu hiệu nêu trên, bác sĩ sẽ báo cho bạn biết thời điểm thích hợp cần rặn sinh theo chu kỳ cơn gò, nhằm tăng tính hiệu quả tống xuất thai nhi ra ngoài.
Khi có một trong những dấu hiệu kể trên, mẹ bầu cần đến ngay bệnh viện cho bác sĩ theo dõi diễn tiến chuyển dạ, để có thể đảm bảo được một cuộc vượt cạn an toàn cho cả mẹ và bé.
