1. Mang thai ngoài tử cung là gì?
Mỗi chu kỳ, một trứng “chín” sẽ được buồng trứng giải phóng và đi đến vòi trứng hay còn gọi là ống dẫn trứng. Tại đây, trứng sẽ gặp tinh trùng và được thụ tinh (trường hợp không thụ tinh sẽ xuất hiện hiện tượng hành kinh). Sau khi thụ tinh, phôi hình thành và di chuyển đến tử cung, chui vào lớp nội mạc tử cung để làm tổ. Sau đó, phôi phát triển trong lòng tử cung cho đến khi em bé chào đời.
Thế nhưng, khi trứng đã được thụ tinh nhưng lại làm tổ và phát triển bên ngoài buồng tử cung thì được gọi là hiện tượng mang thai ngoài tử cung. Thai ngoài tử cung có thể làm tổ ở nhiều bộ phận khác như buồng trứng, ổ bụng, vết sẹo mổ thai cũ… Trong số đó, có tới 95% thai làm tổ ở vòi trứng.
Mang thai ngoài tử cung là một hiện tượng nguy hiểm vì túi thai không được buồng tử cung bảo vệ, dễ bị vỡ và chảy máu ồ ạt vào ổ bụng. Tình trạng này gây nguy hiểm đối với tính mạng của bà bầu nên cần đặc biệt lưu ý.
2. Nguyên nhân gây mang thai ngoài tử cung
Trong một số trường hợp, nguyên nhân dẫn đến thai ngoài tử cung không thể xác định rõ ràng. Tuy nhiên, đa số thai phụ gặp phải tình trạng này đều có liên quan đến một hoặc nhiều nguyên nhân sau:
- Ống dẫn trứng bị viêm và có sẹo do thai phụ từng trải qua phẫu thuật hoặc bị nhiễm trùng trước đó
- Sự thay đổi hoặc hoạt động bất thường của nội tiết tố
- Dị dạng cơ quan sinh dục
- Một số vấn đề có liên quan đến di truyền
- Thai phụ đang mắc phải các tình trạng bệnh lý gây ảnh hưởng đến hình dáng hoặc hoạt động của ống dẫn trứng hay các cơ quan sinh sản khác.
Bên cạnh đó, còn có một số yếu tố nguy cơ bao gồm:
- Tiền sử mang thai ngoài tử cung: Phụ nữ đã từng có một lần mang thai ngoài tử cung thì sẽ có 10% nguy cơ gặp lại tình trạng này trong lần mang thai kế tiếp.
- Nhiễm trùng: Phụ nữ đã từng bị viêm hoặc nhiễm trùng ống dẫn trứng, tử cung hoặc buồng trứng sẽ có nguy cơ có thai ngoài tử cung cao hơn. Đặc biệt, viêm vùng chậu (PID) và viêm vòi trứng là hai tình trạng viêm nhiễm tác động rất lớn đến nguy cơ thai ở ngoài tử cung ở nữ giới.
- Mắc các bệnh lý lây truyền qua đường tình dục: Một số bệnh lý nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục (STDs) như bệnh lậu, chlamydia,…
- Đang điều trị vô sinh: Việc sử dụng thuốc kích thích rụng trứng trong quá trình điều trị vô sinh có thể khiến bạn dễ mang bầu ngoài tử cung hơn.
- Các bất thường ở ống dẫn trứng: Các bất thường này có thể do bẩm sinh hoặc phẫu thuật sẽ khiến nguy cơ mang bầu ngoài tử cung tăng.
- Từng phẫu thuật ở vùng chậu: Việc mổ lấy thai hoặc phẫu thuật cắt bỏ u xơ cũng là các yếu tố nguy cơ gây ra tình trạng này.
- Thắt ống dẫn trứng: Thắt ống dẫn trứng là phẫu thuật được thực hiện nhằm giúp phụ nữ tránh thai ngoài ý muốn. Tuy nhiên, việc làm này cũng sẽ khiến tỷ lệ thai ngoài tử cung cao hơn nếu sau đó thai phụ này mang thai.
3. Dấu hiệu của mang thai ngoài tử cung
Phụ nữ mang thai ngoài tử cung cũng có những dấu hiệu như những phụ nữ mang thai bình thường khác như: trễ kinh, đau bụng, buồn nôn, ngực căng tức… Tuy nhiên, trong một vài dấu hiệu lại có những cảnh báo bất thường mà bạn cần lưu ý.
- Âm đạo ra máu bất thường: Nếu bạn có chu kỳ kinh nguyệt bình thường, sau đó đã có dấu hiệu chậm kinh nhưng và thử thai đã có thai. Nếu phát hiện có một chút máu hồng dính ở quần lót, hiện tượng ra máu này lại kéo dài, máu có màu đỏ thẫm. Hầu hết những người phụ nữ chửa ngoài tử cung đều có dấu hiệu ra máu bất thường ở âm đạo, chỉ có một số ít trường hợp không có dấu hiệu ra máu bất thường.
- Đau bụng: Khi mang thai ngoài tử cung bạn sẽ thấy đau bụng tại vị trí thai làm tổ. Các cơn đau có thể xảy ra ở vùng bụng dưới, đau bụng một bên. Cơn đau thường âm ỉ, thỉnh thoảng có cơn đau nhói. Nhiều người còn bị đau bụng mót rặn giống như táo bón. Tình trạng đau bụng kéo dài, đau âm ỉ khó chịu, đôi lúc có thể đau dữ dội kèm chảy máu âm đạo. Mức độ đau bụng sẽ tăng dần theo thời gian do thai ngoài tử cung ngày càng phát triển.
Trong trường hợp túi thai bị vỡ thai phụ sẽ cảm thấy đau bụng dữ dội, cơn đau quặn thắt kéo dài liên tục, đau nhức vai, toát mồ hôi, chân tay bủn rủn, hoa mắt, chóng mặt, khó thở, thậm chí là ngất xỉu. Do đó, khi biết mình mang thai, bạn nên tới ngay các cơ sở y tế kiểm tra xem túi thai nằm trong hay ngoài tử cung, em bé phát triển tốt hay không, đồng thời cũng hỗ trợ phát hiện, tiến hành điều trị khi biết thai nằm ngoài tử cung. Nếu để lâu, túi thai to dần, túi thai vỡ khiến máu tràn ổ bụng gây nguy hiểm tới sức khỏe và tính mạng của sản phụ.
4. Thai ngoài tử cung nguy hiểm như thế nào?
Thai ngoài tử cung thường không thể phát triển bình thường do không có đủ chỗ trống và không có nhau thai để cung cấp dinh dưỡng cho thai nhi phát triển. Ngoài ra, thai ngoài tử cung cũng gây nguy hiểm, thậm chí có thể đe dọa mạng sống của mẹ. Thai ngoài tử cung ở vị trí vòi trứng là trường hợp thường gặp nhất, có thể diễn tiến theo các hướng sau:
-
Vỡ vòi trứng gây chảy máu ồ ạt
Phôi thai ngày càng phát triển mà kích thước vòi trứng có hạn nên sẽ không có đủ chỗ trống để bao bọc bào thai. Phôi thai lớn dần, vòi trứng bị phồng lên đến khi bị vỡ gây chảy máu ồ ạt vào ổ bụng. Tình trạng này vô cùng nguy hiểm, nó có thể đe dọa tính mạng sản phụ do chảy máu quá nhiều.
-
Thai tự ngừng phát triển
Ở vòi trứng, phôi thai không được cung cấp đủ dinh dưỡng như sự cung cấp của nhau thai khi thai làm tổ ở trong buồng tử cung. Lâu dần, phôi thai tự ngừng phát triển do không có đủ nguồn dinh dưỡng. Tình trạng này tuy không nguy hiểm như vỡ vòi trứng nhưng thai phụ cần theo dõi sức khỏe và đến thăm khám bác sĩ để có những hướng điều trị thích hợp.
-
Sảy khối thai qua vòi trứng vào ổ bụng
Khi khối thai làm tổ ở vòi trứng – đây là vị trí vốn dĩ không dành cho chúng nên thai dễ bị bong ra gây sảy khối thai và kéo theo tình trạng chảy máu. Nếu chỉ chảy máu nhẹ thì khối thai tự tiêu đi. Nếu chảy máu nhiều có thể gây ứ đọng máu trong ổ bụng, tạo thành các khối tụ máu. Và nguy hiểm nhất là tình trạng chảy máu ồ ạt có thể đe dọa tính mạng người mẹ do mất máu quá nhiều.
5. Các phương pháp chẩn đoán thai ngoài tử cung
Nếu nghi ngờ, mẹ bầu sẽ cần thực hiện các xét nghiệm hoặc phương pháp để chẩn đoán chính xác như:
5.1. Siêu âm
Siêu âm hiện là cách đơn giản nhất, thường áp dụng nhất để phát hiện và xác định thai ngoài tử cung. Siêu âm thai được thực hiện từ rất sớm, từ những lần khám thai định kỳ đầu tiên nên bác sĩ thường kết hợp kiểm tra thai ngoài tử cung. Hiện nay, có hai phương pháp siêu âm thai được thực hiện, cả hai phương pháp này đều cho phép phát hiện và chẩn đoán thai ngoài tử cung.
5.1.1. Siêu âm qua ngả âm đạo
Đầu dò siêu âm sẽ được đưa qua đường âm đạo để phát sóng siêu âm và thu lại hình ảnh giải phẫu bên trong cơ quan sinh dục, giúp bác sĩ quan sát chi tiết tử cung và chẩn đoán thai ngoài tử cung nếu có. Bác sĩ có thể quan sát chi tiết tử cung, buồng trứng và ống dẫn trứng. Nếu thai ngoài tử cung, bác sĩ sẽ thấy các dấu hiệu:
- Buồng tử cung không có túi ối.
- Một số ít thai phụ sẽ thấy khối có kích thước lớn hơn và hoạt động của tim thai nằm ngoài buồng tử cung.
5.1.2. Siêu âm ổ bụng
Đây là phương pháp siêu âm đơn giản để kiểm tra thai, dụng cụ siêu âm sẽ được di chuyển trên thành bụng và đưa ra hình ảnh bên dưới. Tuy nhiên, trong chẩn đoán thai ngoài tử cung thì siêu âm ổ bụng không đặc hiệu, khó phát hiện được túi thai trong ống dẫn trứng. Vì thế, kết quả chỉ thấy không có túi thai trong tử cung có thể nghi ngờ mang thai ngoài tử cung.
5.2. Xét nghiệm máu
Thai phụ sẽ được lấy máu và định lượng hàm lượng hormone hCG – hormone được cơ thể sản xuất ngay khi trứng được thụ tinh. Mức độ tăng nồng độ hCG trong thời kỳ này có thể tiết lộ nguy cơ thai ngoài tử cung. Với > 60% các trường hợp, thì lượng βHCG sẽ tăng gấp đôi sau 48% với các thai bình thường. Nếu thai ngoài tử cung thì sau 48h nồng độ chất này sẽ không tăng.
Bên cạnh xét nghiệm máu, có thể tiến hành xét nghiệm Progesterone. Nếu nồng độ Progesterone > 25ng/ml thì 70% thai làm tổ ở tử cung. Nếu nồng độ này thấp hơn 5ng/ml thì cần có những phương pháp chẩn đoán khác để kết luận.
5.3. Nội soi ổ bụng
Phương pháp này cho phép chẩn đoán chính xác mẹ có mang thai ngoài tử cung hay không cũng như vị trí mà túi thai làm tổ. Đây là kỹ thuật can thiệp nên thai phụ sẽ được gây mê toàn thân, sau đó bác sĩ rạch 1 lỗ nhỏ để đưa ống nội soi vào trong ổ bụng. Ống nội soi sẽ di chuyển để kiểm tra trong tử cung và ống dẫn trứng có túi thai hay không.
Nội soi ổ bụng thường thực hiện để chẩn đoán xác định khi các kết quả khác nghi ngờ mang thai ngoài tử cung. Nếu phát hiện thai ngoài tử cung, bác sĩ có thể loại bỏ túi thai ngay mà không cần chờ để phẫu thuật lần sau.
6. Cách điều trị thai ngoài tử cung
Thai ngoài tử cung không thể phát triển bình thường, không thể sinh ra cũng như không thể đưa khối thai trở về lại tử cung, do đó cần được loại bỏ để ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm đến tính mạng thai phụ.
Tùy thuộc vào các triệu chứng thai phụ gặp phải, kích thước và tình trạng hiện tại của khối thai (khối thai ngoài tử cung đã vỡ hay chưa) mà bác sĩ sẽ có tư vấn và hướng dẫn phác đồ điều trị phù hợp, có thể điều trị bằng thuốc, phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng.
6.1. Điều trị bằng thuốc
Đối với các trường hợp thai ngoài tử cung được phát hiện sớm, có kích thước bé (đường kính không quá 3cm) và chưa bị vỡ thường được điều trị bằng thuốc.
Loại thuốc được sử dụng phổ biến nhất trong trường hợp này là Methotrexate, có tác dụng ngăn chặn sự phân chia và phát triển của tế bào, giúp khối thai tự tiêu biến sau 4 – 6 tuần điều trị. Methotrexate sẽ được dùng theo đường tiêm. Sau khi tiêm, thai phụ cần được theo dõi, tiến hành xét nghiệm HCG để xác định hiệu quả của điều trị. Nếu chỉ số xét nghiệm HCG không như mong đợi, bác sĩ có thể thay đổi liều thuốc, hoặc can thiệp phẫu thuật tùy từng trường hợp cụ thể.
Trong quá trình điều trị, thai phụ có thể gặp phải một số tác dụng phụ của thuốc như buồn nôn, nôn, mệt mỏi, chán nản, loét miệng, rụng tóc, tiêu chảy, gặp vấn đề ở thị lực… Một số tác dụng phụ hiếm gặp khác gồm suy tụy, suy gan, suy thận. Sau quá trình điều trị, thai phụ cần tránh việc mang thai lại trong tối thiểu 3 tháng hoặc lâu hơn theo hướng dẫn và tư vấn của bác sĩ.
6.2. Điều trị bằng phẫu thuật
Tùy vào trường hợp cụ thể mà bác sẽ sẽ tư vấn và chỉ định thai phụ lựa chọn phương pháp phẫu thuật nội soi hoặc phẫu thuật mở bụng để loại bỏ khối thai ngoài tử cung.
6.2.1. Phẫu thuật nội soi
Phẫu thuật nội soi được áp dụng trong trường hợp khối thai có kích thước lớn nhưng chưa bị vỡ. Hai dạng phẫu thuật nội soi được áp dụng phổ biến nhất là phẫu thuật mở thông vòi trứng và phẫu thuật cắt bỏ vòi trứng.
Trong phẫu thuật mở thông vòi trứng, khối thai ngoài tử cung sẽ được loại bỏ, vòi dẫn trứng vẫn được bảo tồn. Còn trong phẫu thuật cắt bỏ vòi trứng, cả khối thai lẫn vòi trứng đều được loại bỏ. Cần chú ý rằng phụ nữ vẫn có thể mang thai ngay cả khi đã cắt bỏ ống dẫn trứng. Trường hợp cả hai vòi trứng đều bị cắt bỏ thì phương pháp thụ tinh trong ống nghiệm (IVF) chính là lựa chọn hàng đầu giúp phụ nữ mang thai và có con.
6.2.2. Phẫu thuật mở bụng
Những trường hợp thai ngoài tử cung phát triển lớn và bị vỡ, gây xuất huyết trong nghiêm trọng thì bắt buộc cần tiến hành phẫu thuật mở bụng để điều trị. Thông thường, ống dẫn trứng trong trường hợp này đã bị hư hỏng nên cần được loại bỏ.
Chẩn đoán thai ngoài tử cung không quá phức tạp song đây là tình trạng nguy hiểm, có thể gây tử vong cho mẹ nên ngay khi có dấu hiệu cần sớm kiểm tra. Ngoài ra, mẹ bầu đừng quên thực hiện khám thai sớm để phát hiện thai ngoài tử cung càng sớm càng tốt. Việc loại bỏ thai ngoài tử cung khiến cha mẹ đau lòng song bắt buộc phải thực hiện để giữ tính mạng cho mẹ và có thể mang thai tiếp.
